Kündekari sanatı

Kündekari Sanatı:

Kündekar, “Künde sanatını” yapan kişiye verilen ad olup bir mesleğin karşılığı olarak kullanılmaktadır. Künde Anadolu’da Selçuklu döneminde gelişmiş, kendine özgü bir şekil almıştır. Selçuklu, dönemi ağaç eserleri daha çok mihrap, cami kapısı, dolap kapakları gibi mimari elamanlar olup çivi ve tutkal kullanılmadan seren ve kayıtların zıvanalara geçirilip sıkıştırılmasıyla toplanır. Kündekari ahşap sanatında kullanılan tekniklerden biridir. Ufak parçalar tek tek hazırlanır ve daha sonra bir kompozisyon oluşturacak şekilde çıtalar yardımı ile birleştirilir. Kapı kanatlarında ve minberin yan aynalıklarında kullanılan kendine özgün bir teknik ve en zor işçilik gerektirir. İslam sanatında ilk örneklerini XII. yüzyılında Mısır, Halep ve Anadolu’da bulduğumuz kündekâri tekniği bu üç merkezde birbirine paralel olarak gelişmiştir. Kündekaâri tekniği büyük ustalık isteyen zor bir tekniktir. Sekizgen, baklava, yıldız vs. gibi geometrik şekillerin bir çatma tekniği ile birbirine bağlanmasıyla oluşturulur. Bu ahşap parçalar oluklu ahşap kirişler iç içe geçirilerek bağlanır. Bunları bağlamak için çivi veya tutkal kullanılmaz. Parçalar birbirine geçme olduğundan ağaç kuruduğunda ufalıp parçaların ayrılmaması için satıhların altında ahşap bir iskelet bulunmaktadır. Genellikle geometrik şekillerin oluşturduğu bu parçaların içleri arabesk, rumi, kıvrık dal ve çiçeklerle oyma veya kabartma olarak desenlenmiştir.

Bursa Ulu Cami’si minberi (1400), Bursa Yeşil Cami’nin kapısı (1419), Bursa Yeşil Türbe
kapısı (1419), Edirne Üç Şerefeli Cami kapı ve pencere kepenkleri (1443-1447), Manisa İvaz
Paşa Camisi minberi (1484), Edirne II. Beyazıt Cami’si kapısı (1484), Amasya II. Beyazıt 27
Cami’si kapısı (1486), Tokat Hatuniye Cami’si kapı ve pencere kepenkleri (1485), Bursa Başçı
İbrahim Cami’si minberi (1491), hakiki kündekâri tekniğinin uygulandığı erken Osmanlı
dönemi eserleridir (ÖNEY,1970. s.136).


Hakiki Kündekari “ÇATMA” :

Bir Çatma Tekniği olan hakiki kündekâride sekizgen, baklava ve yıldız biçiminde olan, içi arabesk kabartmalı ahşap parçalarla bunları birbirine bağlayan oluklu ahşap kirişler içine geçerek bağlanmıştır. Bu parçaları birbirine tutturmak için çivi veya tutkal kullanılmamıştır. Parçalar geçme olduğundan ahşabın kuruyup çekmesi halinde ayrılmalar, yarıklar olmaz. Sağlamlığı sağlamak için geçme kündekâri satıhlarının altında ahşap bir iskelet bulunur. Geometrik ahşap parçalar negatif veya pozitif geçmelerle birbirine bağlanarak yapılacak parça bir uçtan başlayarak adeta sepet örer gibi örülerek bütüne gidilir. Çok güç olan kündekâri tekniğinde işlenmiş küçük detaylı veya daha kaba örneklere rastlanabilir.

Yalancı Kündekari:

Hakiki “Çatma” kündekariye göre daha az işçilik gerektiren bu teknik minber yan aynalıklarında, kapı ve pencere kepenklerinde uygulanan, çakma ve kabartmalı, çakma ve yapıştırmalı olmak üzere kendi içinde farklılıklar göstermektedir.
Tekniğin uygulanışı esnasında ayrı ahşap blokların yan yana getirilerek yapıldığı görülmektedir. Bu ahşap bloklar yine sekizgen, altıgen, yıldız veya baklava gibi geometrik şekillerden oluşur. Bu şekillerin içleri kabartma halinde ince bitkisel motiflerle desenlenmiştir. Geometrik şekilleri meydana getiren ahşap bloklar arasındaki çıtalar çiviyle tutturulmuştur. Daha kaba ve daha az ustalık isteyen bu teknikte ahşap bloklar kuruduğu zaman aralarda yarıklar oluşmaktadır. Çakma ve kabartmalı kündekâri tekniğinde çıkıntılı satıhların arasına geometrik örgüyü oluşturan kirişler çakılmıştır. Çakma ve yapıştırma kündekâride ise ahşap bloklar üzerine
sekizgen, yıldız veya baklavalar ve geometrik kafesi oluşturan ahşap kirişler çakılmıştır.

Arşatırma : Hamide Soysal



Bursa Şehzade II. Ahmet Türbesi kapısı


Ankara Hacı Bayram Veli Camii Minberi


Bursa Cem Sultan Türbesi Kapısı

Kaynak: Hobi Tutkunlari Forumu